Mars går mot slutten og dermed også samlesningen av Fugletribunalet, nominert til Bokbloggerprisen 2013. Jeg er skikkelig glad for at Agnes Ravatn har latt seg intervjue i forbindelse med nominasjonen, og her følger hele intervjuet. God lesning.
Gratulerer med nominasjon til Bokbloggerprisen 2013!
Tusen takk! Det er både sterkt overraskande og sterkt gledeleg! Og ikkje minst er eg stolt av å vere i såpass godt selskap.
Hvordan fikk du ideen til Fugletribunalet, og hvor lenge arbeidet du med den?
Ideen kom brått for mange år sidan, utan at eg kan forstå kvifor. Eg fekk berre dette bildet av ei ung kvinne som kom til dette huset for å ha sin første arbeidsdag som noko så lite tidstypisk som hushjelp. Dette var våren 2007, då eg akkurat hadde sendt frå meg aller siste versjon av debutromanen min til forlaget, og nok hadde eit voldsomt behov for å skyve den boka ut av hovudet ved å putte inn ei ny. Eg hadde min første og truleg siste raptus, der eg skreiv 30-40 sider på éin dag, om Allis og Bagge (han heitte på dét tidspunktet det noko ibsenske «Jakob Ekstrand»), før det sa stopp, og manuset hamna i skuffen. Eg kom ikkje vidare utan å vite kvifor Allis var der, og kvifor Bagge hadde søkt etter hushjelp, og ikkje minst: kva han eigentleg dreiv med der inne på arbeidsrommet mitt. Men det var eit manus eg tok opp og las med like stor interesse kvar gong, i åra som følgde, og tidleg i 2012 hadde tankane om dei to personane kverna så lenge at eg følte meg klar for å plukke opp tråden. Ca. 15 sider av det opphavlege manuset er med i den ferdige boka.
Hvordan vil du karakterisere skriveprosessen i arbeidet med denne boka?
Eg skriv i rykk og napp. Når eg har kome godt i gang med noko, synest eg det er best å reise vekk nokre veker her og der for å arbeide intenst berre med boka. Så vender eg tilbake til dagleglivet og lar boka putre vidare i tankane, før eg reiser vekk på ny. Det aller meste av boka blei til under tre veker i Berlin, to veker i Roma, og tre veker på hytta til foreldra mine. Eg planlegg veldig lite på førehand, eller undervegs, og prøver heller å skrive på instinkt. Dersom eg først skulle ha laga eit skjelett med historia, og deretter skrive kjøt på beina, ville heile poenget med skrivinga blitt borte. Det som driv meg er nysgjerrigheit, trykk og ubehag. Eg ser på denne romanen som eit laboratorium: kva skjer dersom desse to personane, med kvar sin bagasje, blir stengt inne på eit avgrensa område ilag?
Var det vanskelig å komme opp med en tittel til boka?
Ja, veldig! Tittelen kom seint i prosessen. Og undervegs var eg innom mykje rart. Men då tittelen først kom, sat han.
Mange opplever fortellingen som dramatisk og ganske creepy, og at denne stemningen er skapt gjennom et nøkternt språk, sterke bilder (fugler i musefeller), antydningens kunst eller ved å tilbakeholde informasjon, f.eks. om hovedpersonenes fortid. Tenker du mye på hvordan du skal bygge dramatikk i teksten, eller kommer det av seg selv?
foto: Dagbladet
Veldig mykje av det som kanskje ser ut som nøye planlagt handverk i litteratur eller film – det å sleppe ut litt og litt informasjon, lage spenningskurvar, plante spørsmål i lesaren – det trur eg er slikt som eigentleg ligg i blodet til folk. Store deler av livet handlar jo om forteljingar i ein eller annan forstand. Forteljestrukturane ligg djupt nedfelte i oss og kjem naturleg. Når folk fortel historier til kvarandre, busar dei jo ikkje ut med poenget i starten, men bygger det heile opp, og får tilhøyraren til å lure på korleis det kjem til å ende. Så òg under skrivinga av denne boka: det som finst av frampeik, symbolikk, metaforar, det som ein tenkjer på som «litterære verkemiddel», er stort sett slikt som eg berre har skrive, utan å tenke særleg over det, og etterpå har sett jo er nettopp slike verkemiddel. Som sagt prøver eg å vere så instinktiv som muleg, og forteljestukturar og forteljemåtar er ein del av folks instinkt, langt på veg.
Blir du noen ganger overrasket i egen skriving? Skjedde det i skrivingen av Fugletribunalet?
Eg blei nok litt overraska sjølv over alle spenningsmomenta som dukka opp etter kvart. Lite av det var planlagt, og lenge var eg usikker på kva slags bok dette eigentleg var: det tok lang tid før det gjekk opp for meg at eigentleg sat eg jo og skreiv ein slags spenningsroman, eller ein psykologisk thriller. Det er ganske langt frå korleis eg tidlegare har tenkt om meg sjølv som forfattar.
Har du et distansert, litterært forhold til Sigurd og Allis eller får du dem inn under huden og har dem konstant med deg i hverdagen mens du skriver? Har du drømt om dem noen gang?
Eg trur eg kom tettare inn på Bagge enn på Allis, trass i at eg liksom såg Bagge gjennom Allis’ fascinerte augo. Allis blei eg aldri heilt klok på. Eg er ikkje så veldig begeistra for henne, samtidig som eg har ein viss sympati for henne, og kjenner meg litt i slekt med henne. Ho er ein meir impulsiv og irriterande versjon av meg sjølv, trur eg, opptatt av status, egosentrisk og med eit kvernande sjølvmedvit. Ho er eit søskenbarn som heile slekta ville vore oppgitt over. Bagge kjenner eg meg til ei viss grad tiltrekt av, han er nok eit konglomerat av mange ulike forelskingar opp gjennom åra. Dei var nokså tett innpå meg begge to under skrivinga, eg følte meg ofte som ein kikkar. Og fleire gonger drøymde eg om dei. Ikkje minst når romanen gjekk mot slutten. Eg skreiv fleire variantar av slutten – men kvar gong eg trudde eg var ferdig med boka og skulle til å sende henne til redaktøren min, drøymde eg den påfølgjande natta at slutten var heilt feil. Dette gjentok seg to gonger. Då eg hadde skrive den slutten som er i boka no, sov eg som eit barn etterpå. Eg tok det som eit teikn på at det var rett slutt. Men eg hadde trudd det skulle ende heilt annleis!
Ib Spang Olsen (1953)
Bruken av norrøne myter, og da særlig Balders død, er interessant i boka di. Noen lesere påpeker at selv ikke Balder unnslapp skjebnen sin – selv om alle krefter jobbet imot. Andre er opptatt av renselse og gjenfødsel. Er det en parallell til dette i Fugletribunalet? Det er også interessant hvordan Allis sammenligner Bagge med Balder – den ene mørk og stur og den andre Lysets gud. Jeg blir nysgjerrig på hvordan Allis kan se noen likhet. Kan du si noe om hvordan og hvorfor Balder ble så sentral i fortellingen?
Eg klarer ærleg talt ikkje hugse korleis myten om Balders død først dukka opp i tankane mine undervegs i boka, men for meg handlar det om nettopp dette at for at ei ny verd skal kunne stige opp, må gamle synder sonast. Dette er ein idé Bagge blir opptatt av, han blir nysgjerrig på Allis fordi han øynar at ho kanskje veit noko, at ho kan hjelpe han med soninga.
Hvilke litterære kilder har inspirert deg i arbeidet?
Når eg skriv skjønnlitteratur, er eg varsam med å lese skjønnlitteratur samtidig, fordi eg trur eg lett lar meg smitte av andres stil. Under arbeidet med Fugletribunalet las eg stort sett sakprosa. Litegranne om psykologien bak skyld og skam, i frustrerande periodar las eg Annie Dillards On Writing, for å minne meg sjølv på kvifor skriving er så viktig for meg, og dessutan H. D. Thoreaus Walden, kanskje ikkje så overraskande – og dessutan kosta eg på meg eit gjensyn med Hamsuns Pan! Eg ser at fleire lesarar trekker parallellar til Jane Eyre og gotisk litteratur – eg må med skam melde at eg ikkje har lese Jane Eyre. Hadde eg dét, ville neppe historia hatt såpass mange fellestrekk! Og gotisk litteratur har eg knapt lese nokon gong. Nokre har trekt ein parallell til Vesaas’ Fuglane – ei av mine absolutte favorittbøker, men eg ser ingen som helst fellestrekk med mi bok. Hitchcocks fuglar er meir nærliggande, derimot, men det var heller ikkje noko eg tenkte over under arbeidet med boka. Hagelitteratur, derimot, måtte eg lese meg litt opp på. Og så ser eg i ettertid at Nokon kjem til å kome av Fosse ligg og vakar under overflata, sjølv om det er ti år sidan eg las stykket.
Hvor viktig er gode kritikker kontra tilbakemeldinger fra leserne for deg?
Det er veldig spennande å bli vurdert av ikkje-profesjonelle lesarar. Ofte har dei like mykje, av og til meir, interessant å melde som litteraturkritikarane. Og det er fint at ein i langt større grad enn før får eit innblikk i korleis «vanlege» bokelskarar les og tenker om bøker. Det er ein av dei svært positive biverknadene av nettet. Men med ei slik demokratisering slepper òg regelrett dårlege lesarar til med sine vurderingar, og det kan ofte vere frustrerande. Lesarar er jo som bøker; nokre er gode, nokre er dårlege. Mange har lese fort og dårleg og gått glipp av informasjon, og konkluderer for eksempel med at det er for mange lause trådar til slutt. (Og i mi bok er det faktisk ikkje det!) Dessverre har eg ein tendens til å hugse dei negative og gløyme dei positive kritikkane, og eg lar meg altfor ofte frustrere over dårlege og negative lesingar (negative, gode lesingar kan derimot ofte vere lærarrike og konstruktive!), og får av og til lyst til å skrive harmdirrande svar i kommentarfeltet. Men eg har eit våpen: kvar gong ein kritikar eller bokbloggar har gitt meg det eg synest er ei urettferdig behandling, trekker eg fram følgjande ord av G. C. Lichtenberg til trøyst: «Ei bok er ein spegel. Når ein tulling ser inn, kan du ikkje vente at ein vismann ser ut.» Ta den!